HK/Jak nauczyć dziecko czytać? Poradnik dla rodziców

Nauka czytania jest wyzwaniem dla dziecka i rodzica, ale powinna być też przyjemnością. W artykule przedstawiamy skuteczne metody nauki czytania oraz książki, które wciągną każdego. Bo czy można nudzić się przy opowieściach o ulubionych bohaterach z kreskówek i gier? Sprawdź nasze wskazówki i propozycje ciekawych książek do nauki czytania.

Nauka czytania – kiedy zacząć i jak długo powinna trwać? 

Anna Buchner, autorka poradnika dla rodziców Od pierwszej litery do pierwszego słowa, dostępnego w zestawie edukacyjnym Czytam sobie podkreśla, że każde dziecko ma indywidualne predyspozycje, również te związane z czytaniem – nie warto więc pewnych rzeczy przyśpieszać. Uważa jednak, że nauka czytania w tradycyjnej szkole wiąże się ze stresem, dlatego można nieco wyprzedzić formalną edukację, ale wprowadzając naukę w formie zabawy. Językoznawczyni Anna Martowicz dodaje, że z perspektywy rozwoju psychofizycznego dopiero dzieci w wieku około 6 lat osiągają dojrzałość, która pozwala im solidnie opanować umiejętności pisania i czytania. Apeluje też, byś brał pod uwagę możliwości dziecka, kiedy decydujesz o momencie rozpoczęcia nauki czytania. 

Pamiętaj jednak, że tak naprawdę rozwijanie umiejętności czytania zaczyna się znacznie wcześniej: od wspólnej lektury na głos. Postaw na nią już od pierwszych miesięcy życia dziecka. 

Sprawdź: Książki do czytania z dzieckiem

Metody nauki czytania dla dzieci – którą wybrać?

Twoje dziecko jest już gotowe do nauki czytania i zastanawiasz się, od czego zacząć? Sprawdź nasz przegląd metod nauki czytania popularnych w Polsce. Anna Buchner sugeruje jednak minimalizm: nieuleganie zbyt wielu nurtom oraz chwilowym modom. 

1. Metoda szkolna 

Na tej metodzie opierają się polskie podręczniki, a jej punktem wyjścia jest głoska. Dopiero potem pojawiają się litery. Następnie głoski łączy się w wyrazy, a wyrazy w zdania. Często dodawany jest etap pośredni i wyrazy rozbija się najpierw na sylaby, a dopiero potem zaczyna się głoskowanie. 

Największy plus tej metody: Jest stosunkowo łatwa do wdrożenia przez rodzica. 
Największy minus tej metody: Nie nadaje się do pracy z młodszymi przedszkolakami i dziećmi z poważnymi zaburzeniami rozwojowymi. 

2. Metoda globalna 

To metoda nauki czytania opracowana przez Glena Domana w latach 40. XX wieku. Polega na tym, że dziecko zapamiętuje obraz graficzny całych wyrazów, które nie są rozbijane na głoski, litery lub sylaby. Na gruncie polskim bazują na niej dwa nurty: metoda Cudowne Dziecko Anety Czerskiej i odimienna metoda nauki czytania Ireny Majchrzak. Krytycy twierdzą, że metoda globalna nie powinna być używana samodzielnie do nauki czytania, należy wybierać tylko jej elementy i wdrażać w formie zabaw. 

Największy plus tej metody: Nauka może odbywać się w formie zabawy. 
Największy minus tej metody: Została opracowana w kontekście języka angielskiego i nie zawsze przystaje do realiów języka polskiego. 

3. Metoda krakowska

Jagoda Cieszyńska opracowała ją jako metodę terapeutyczną, ale obecnie stosowana jest z powodzeniem wśród wszystkich dzieci. Polega na tym, że najpierw wprowadza się samogłoski, a potem sylaby. Nauka natomiast opiera się na trzystopniowym procesie. 

1. Powtarzanie po rodzicu lub nauczycielu samogłosek, sylab i wyrazów. Uczący prezentuje też zapis graficzny. 
2. Rozumienie, czyli wskazywanie odczytywanych przez rodzica lub nauczyciela samogłosek, sylab i wyrazów. 
3. Nazywanie, które polega na odczytywaniu przez dziecko samogłosek, sylab i wyrazów. 

Największy plus tej metody: Dobrze sprawdza się do indywidualnej pracy z dzieckiem. 
Największy minus tej metody: Aby ją realizować, rodzic musi odbyć określony kurs. 

4. Metoda sylabowa (zgłoskowa)

W przypadku tej metody nauki czytania najpierw wprowadza się samogłoski, a następnie sylaby z nimi złożone np. „ma”, „bo”, „pa”, „do”. Kiedy dziecko już je opanuje, dodaje się do nich spółgłoski, przykładowo: „do-m”. Kolejny krok to dłuższe zestawienia: „do-mek”. A potem już całe wyrazy i zdania. 

Największy plus tej metody: Nie jest skomplikowana i przynosi szybkie efekty. 
Największy minus tej metody: Nie można jej przenieść na grunt innych języków (w przypadku dzieci dwujęzycznych). 

Możesz też zrezygnować z wdrażania konkretnej metody i skupić się na zabawie w czytanie, korzystając z różnych pomocy np. zestawu edukacyjnego Czytam sobie. Nie jest on związany ściśle z żadnym nurtem, ale pasuje do wielu metod. Zestaw ten składa się z poradnika dla rodziców „Od pierwszej litery do pierwszego słowa”, książki do nauki czytania Doktor Ola (seria Czytam sobie poziom 1), kart edukacyjnych oraz kart z literami. Na tych pomocach nadrukowane są litery pisane, bo jak wyjaśnia Anna Buchner: „Z obserwacji ekspertów wynika, że przejście od znajomości liter pisanych do drukowanych nie sprawia większych trudności, natomiast w drugą stronę bywa już gorzej”. 

Jak wspierać dziecko w nauce czytania?

Nauka czytania nie idzie tak łatwo, jakbyś sobie tego życzył? Pedagożka Małgorzata Swędrowska w „Przewodniku dla rodziców pierwszoklasisty” opisuje najczęściej pojawiające się problemy oraz pomysły, jak je rozwiązać. Na podstawie naszych obserwacji i doświadczeń wybraliśmy 5 najważniejszych z nich. 

1. Dziecko myli litery np. „b” i „d”

Rozwiązanie: Możliwe, że nauka literek była przeprowadzona zbyt pobieżnie. Wróć do powtarzania ich w formie zabawy np. rysowania kształtów problematycznych liter na tacy obsypanej mąką. 

2. Dziecko czyta tylko początek wyrazu, końcówkę wymyśla. 

Rozwiązanie: Nie krytykuj dziecka, pochwal za kreatywność, ale poproś, by za drugim razem przeczytało już właściwie. Pobaw się też z dzieckiem w zgadywanie końcówek wyrazów. Ty mówisz np. „bu”, a dziecko kończy: „rak”. 

3. Dziecko złości się przy czytaniu. 

Rozwiązanie: Spróbujcie nazwać emocje towarzyszące czytaniu. Być może dziecko jest głodne, smutne lub zmęczone, dlatego irytuje go ta aktywność. Wróćcie do nauki czytania w bardziej sprzyjających okolicznościach. 

4. Dziecko twierdzi, że już nie potrzebuje ćwiczeń, choć czytanie nadal sprawia mu trudności. 

Rozwiązanie: Szukaj możliwości do czytania w codzienności. Poproś dziecko o przeczytanie listy zakupów, przepisu lub innych praktycznych tekstów. 

5. Dziecko nie chce czytać dłuższych tekstów. 

Rozwiązanie: Czytajcie na zmianę po jednym zdaniu wybranej opowieści, a potem odwrotnie – tak, by dziecko przebrnęło przez cały tekst. Możecie zacząć od zabawnych wierszy.

Najlepsze książki do nauki czytania dla dzieci w różnym wieku 

Na rozwijanie umiejętności czytania duży wpływ mają także dobrze dobrane lektury. Postaw na książki z dużą i wyraźną czcionką oraz krótkimi zdaniami – to będzie spore ułatwienie dla początkujących czytelników. Zwróć też uwagę na tematykę danej lektury – jeśli będzie odpowiadała zainteresowaniom dziecka, chętniej po nią sięgnie. Wybieraj więc książki z ulubionymi bohaterami z bajek i gier oraz dotyczące hobby (muzyki, sportu, przyrody). Poniżej przedstawiamy przegląd tytułów i serii z wydawnictwa HarperKids, które sprawią, że nauka czytania będzie szybka, przyjemna i inspirująca. Nasze zestawienie podzieliliśmy na grupy wiekowe, tak by łatwiej Ci było wybrać odpowiednie książki dla Twojego dziecka. 

Przedszkole – początek przygody z czytaniem 

1. Czytanka z ulubionym bohaterem 

Przedszkolaki uwielbiają książki z bohaterami kreskówek. Tym, które interesuje już nauka literek, podsuwaj różne tytuły z serii Moja czytanka o przygodach Bluey, Smerfów, Binga oraz Sunny Starscout z My little pony. Wszystkie te książeczki mają kompaktowy format (w sam raz do małego plecaka) oraz duże litery i prosty tekst. Dzięki temu nauka czytania może odbywać się mimochodem np. w podróży. 

2. Bajki to zawsze dobry pomysł 

Bluey, czyli ulubiony bohater wielu przedszkolaków, powraca też w serii Bajki 5 minut przed snem. To zbiór krótkich opowiadań stworzonych na bazie konkretnych odcinków kreskówki. Być może maluch, który już radzi sobie ze składaniem liter, zechce sam przeczytać te opowieści, by choć jeszcze na parę minut odłożyć moment pójścia spać?

Zainspiruj się: Książeczki do czytania przed snem

3. Czytanie i gotowanie 

Wybierając książki do czytania, weź też pod uwagę wskazówkę Anny Buchner: „Może się zdarzyć, że dziecko, które nie chce czytać i nie widzi takiej potrzeby, pewnego dnia zapragnie ugotować zupę pomidorową albo wyhodować fasolkę. Można mu wtedy podsunąć książkę. Być może będzie chciało samo sobie poradzić, a to zmotywuje do samodzielnego czytania”. Przedszkolaków z pewnością zachęci do gotowania (i czytania też!) Bluey i Bingo. Książka kucharska Wytwornej restauracji. W przejrzysty graficzny sposób przedstawione są tu dania znane z kreskówki. Co więcej, książka ma niezniszczalną okładkę i grube strony, dzięki czemu nie ucierpi nawet podczas najbardziej szalonych kuchennych eksperymentów.

4. Podsycaj zainteresowania 

Powszechnie wiadomo, że sporo o dinozaurach wiedzą paleontolodzy, ale jeszcze więcej…przedszkolaki i ich rodzice. Wspieraj przyrodnicze zainteresowania dziecka, podsuwając mu lektury o tych prehistorycznych gadach – nie tylko informacyjne. Mamy tu myśli tytuł: Jak się czują dinozaury. Opowieści 5 minut przed snem. Książka ta nie tylko pozwoli popracować z emocjami dziecka, ale też doskonale nada się na pierwsze samodzielne wieczorne czytanki.

5. Decyzja należy do dziecka!

Dzieci uwielbiają czytać jedną historię wiele razy. A gdyby tak udostępnić im różne wersje tej samej opowieści? Na te potrzeby odpowiada wyjątkowa interaktywna książka Trzy małe świnki. Ty decydujesz, która ma kilka alternatywnych zakończeń i rożne możliwe wersje fabuły. Po pierwszym czytaniu z rodzicem, dziecko, które już samodzielnie składa litery, z pewnością zechce sprawdzić inne możliwości. Może tym razem świnka zbuduje twierdzę warowną zamiast domu z cegieł? 

Edukacja wczesnoszkolna – rozwijamy umiejętności czytania 

1. Seria książek Czytam sobie

To kultowa kolekcja książek przygotowana na bazie wskazówek ekspertów dotyczących tego, co wspiera naukę czytania. Podzielona jest na trzy poziomy: „Składam słowa” (poziom 1), „Składam zdania” (poziom 2) i „Połykam strony” (poziom 3). Zaletą tej serii jest duży wybór tytułów. Miłośnik przygód i początkujący czytelnik z przyjemnością sięgnie po zabawną opowieść pt. Rycerka Rozalka, napisaną przez Justynę Bednarek (autorkę słynne serii o niesamowitych skarpetkach). Okazuje się, że strasznego smoka może pokonać dziewczyna, a do tego nie siłą, ale sprytem i … pewnymi cukierkami. 

Bardziej zaawansowany czytelnik doceni natomiast niesamowitą historię opisaną w książce Wieliczka, czyli przygoda w kopalni Zofii Staneckiej. Pozornie nudna wycieczka okazuje się wyjątkową podróżą w czasie. 

Sprawdź więcej tytułów: Czytam sobie

2. Czytanie z Minecraftem 

Twoje dziecko zaczyna samodzielnie czytać, ale nudzą go zwykłe historie? Sięgnij po naszą tajną broń: Serię Minecraft. Tryb czytania. Te książki mogą okazać się lepsze niż niejedna metoda nauki czytania, bo odwołują się do świata ulubionej gry dziecka. Co więcej, bezszeryfowa czcionka, duży odstęp między wersami i niewielka objętość – to trzy elementy ułatwiające czytanie. Natomiast dzięki kolorowym ilustracjom i pytaniom pomocniczym (które może zadawać rodzic), dziecko z łatwością zrozumie tekst. 

Przeczytaj też: Książki do samodzielnego czytania dla dzieci

Mamy nadzieję, że nauka czytania z naszym poradnikiem będzie dla Ciebie i Twojego dziecka jak wyjątkowa górska przygoda. Czasem trudna i wymagająca wysiłku, by wspiąć się na sam szczyt, ale dająca dostęp do niesamowitych widoków. Czytanie też otwiera takie możliwości: jest rozrywką oraz „kluczem do świata wiedzy i odpowiedzi na niemal każde pytanie”. 

 

Źródła: 

Anna Buchner, Poradnik dla rodziców. Od pierwszej litery do pierwszego słowa
Anna Martowicz, Jak uczyć dziecko czytać i pisać po polsku 
Małgorzata Swędrowska, Alarm-Poradnik, s. 20-21, [w:] Kochasz? Czytaj razem z dzieckiem! Przewodnik dla rodziców pierwszoklasisty.