HK/Jak oswoić dziecko z rozwodem? 4 książki, które mogą pomóc

Rozwód, jak obrazowo ujęła to Wisława Szymborska, jest dla dzieci „pierwszym w życiu końcem świata”. Co zrobić, by nie był to koniec, ale nowy początek? W artykule wyjaśniamy, jak rozwód w rodzinie wpływa na najmłodszych jej członków. Przedstawiamy 4 pomocne książki, które oswoją dzieci w różnym wieku z całą tą sytuacją. 

Rozwód rodziców. Jak może wpłynąć na dziecko?

Każda rodzina jest inna, ale jak podkreśla dr Magdalena Śniegulska, psycholożka dziecięca z Uniwersytetu SWPS: większość dzieci, niezależnie od wieku i postawy rodziców, przez jakiś czas będzie odczuwać negatywne skutki rozwodu. Oto 5 z najczęściej pojawiających się trudności, które wymieniają eksperci z organizacji pozarządowej FamilyMeans, wspierającej rodziny w trakcie rozwodu. 

1. Poczucie winy 

Dzieci bardzo często obwiniają się za rozwód w rodzinie. Zapewnij im emocjonalne wsparcie oraz zrozumienie, by poczucie winy nie doprowadziło do przewlekłego stresu i innych problemów zdrowotnych.

2. Huśtawka emocji 

W zależności od tego, jak przebiega rozwód, dziecko może czuć: stratę, złość, zamęt, niepokój, rozdrażnienie, tęsknotę. 

3. Złość 

Jeśli emocje dziecka nie mają ujścia, może pojawić się też złość (nie tylko na rodziców, ale też na siebie, przyjaciół i inne osoby z otoczenia). 

To też Cię zainteresuje: Książki o emocjach dla dzieci

4. Pogorszenie się wyników w nauce

Trudna sytuacja w rodzinie wpływa na rozregulowanie codziennej rutyny, co może wiązać się z brakiem koncentracji, zdezorientowaniem, zapominaniem o obowiązkach. To w konsekwencji odbija się na edukacji szkolnej. 

5. Trudności w kontaktach społecznych 

Rozwód w rodzinie, szczególnie na początku, bywa tematem tabu. Dziecko może więc wycofywać się z kontaktów społecznych, by nie pokazywać, że przeżywa trudne chwile.

Dr Magdalena Śniegulska podkreśla jednak, że reakcje dzieci są zawsze bardzo indywidualne. Autorzy poradnika „Standardy pomocy dziecku w sytuacji rozstania rodziców” dodają, że duże znaczenie ma przebieg rozwodu w rodzinie: „Sposób, w jaki rodzice się rozstają, ma wpływ na jego przeżycia i rozwój psychofizyczny. Im większe obciążenie dziecka konfliktem rodziców, tym większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia skutków psychologicznych (…)”. 

Dzieci i rozwód – wsparcie potrzebne od zaraz

Pamiętaj, że dzieci po rozwodzie potrzebują profesjonalnego wsparcia, wskazówek, ale też bardziej niż kiedykolwiek: zaangażowania ze strony rodziców i innych bliskich dorosłych. Choć każdy przypadek jest inny, to przedstawiamy kilka uniwersalnych zasad, które sprawią, że ta nowa sytuacja nie będzie dla dziecka końcem świata. 

Dzieci i rozwód, czyli prawa najmłodszych 

Po rozwodzie dzieci nadal potrzebują miłości i bliskości obojgu rodziców. Ważna jest też zadbanie o stabilizację oraz bezpieczeństwo (w tym materialne). Kiedy podejmujesz decyzje, bierz pod uwagę właśnie te elementy i szczególnie zadbaj o to, by dziecko nie czuło się winne z powodu rozstania. 

Zadania i obowiązki rodziców 

Sytuacja dzieci w kontekście rozwodu to skomplikowana sprawa, ale głównym zadaniem obojga rodziców jest zgodne działanie realizujące plan opieki. Należy przekazywać zrozumiałe i spójne informacje oraz utrzymywać dobre kontakty między sobą, by dziecko nie przeżywało konfliktu lojalności. Rodzice powinni też zadbać o to, by utrzymać dotychczasowy standard życia dziecka. Dr Magdalena Śniegulska zauważa, że: „(…) jeśli sytuacja ekonomiczna wyraźnie zmienia się na gorsze – psychologiczne skutki rozwodu będą bardziej dotkliwe”.

Emocjonalne wsparcie dzieci poza domem 

Szkoły (ale też przedszkola czy żłobki) powinny ściśle współpracować z rodzicami, biorąc pod uwagę potrzeby dziecka i jego kondycję psychiczną. Zadaniem placówki jest też motywowanie do skorzystania z pomocy psychologicznej np. dostępnej na terenie szkoły. 

Pomocne książki, które oswoją dziecko z rozstaniem rodziców 

Badania pokazują, że najtrudniej radzą sobie z rozwodami dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (do 8 roku życia) oraz starsze nastolatki (15-18 lat). Szczególnie dla tych grup wiekowych przygotowaliśmy propozycje pomocnych książek.

1.Młodsze dzieci i rozwód

Pamiętaj, że ważnym elementem emocjonalnego wsparcie dzieci podczas rozwodu są rozmowy. Jeśli nie wiesz, jak wprowadzić ten temat bezpośrednio, postaw na wspólne głośne czytanie i dzielenie się wrażeniami. Zacznij od książki Moje dwa domy przedstawiającej perypetie rezolutnej Florentyny, która ma wszystkiego po dwa. Kiedyś jednak nie była to jej ulubiona liczba. Dlaczego? Jej rodzice rozstali się i musiała zamieszkać w dwóch miejscach – w jednym z mamą, w drugim z tatą. Na początku czuje smutek i jest rozdarta, jednak wspólnie z dorosłymi znajduje sposoby, by oswoić tę sytuację. Dzięki pomysłom rodziców staje się coraz silniejsza i wie, jak poradzić sobie z tęsknotą.

Z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym sięgnij też po książkę Będzie inaczej. O rozstaniu rodziców, w której zmiana w rodzinie (i adaptacja do niej) pokazana jest na przykładzie pór roku: „Zmiana w życiu jest jak nowa pora roku. A kiedy to wiesz… Wszystko się zmienia”. 

Główny bohater doświadcza całego wachlarza emocji związanych z rozwodem. Obwinia się o tę sytuację, chce połączyć rodziców, czuje smutek, złość i lęk. Jednak w końcu zrozumie, że tak ja pory roku, te trudne emocje przeminą, a rodzice, pomimo rozstania, zawsze pozostaną rodzicami: 

Zawsze będę przy tobie (…) Dzięki miłości będziemy blisko, nawet kiedy na co dzień nie jesteśmy razem. 

2. Emocjonalne (i książkowe!) wsparcie dla starszych dzieci  

Kiedy rodzice rozstają się, książki okazują się pomocne – także w przypadku nastolatków. Starszym dzieciom podsuń więc wciągającą powieść Joanny Jagiełło Popękane życie. To perypetie trójki rodzeństwa: Laury maturzystki, Leo licealisty i Lenki uczennicy podstawówki, którzy dowiadują się o rozstaniu rodziców i nagle ich „normalne życie (…) teraz jest jakby popękane”. Jak każde z dzieci radzi sobie z tą sytuacją? Dlaczego Leo nie chce powiedzieć w szkole o rozwodzie rodziców? Czy zwykła rozmowa z przypadkową osobą może przynieść ulgę? Choć sytuacja jest trudna, to w końcu wszystkim zależy na relacjach: „(…) żebyśmy jednak jakoś potrafili być rodziną”. Bo przecież: „Są różne modele szczęścia”.

3. Nie wszystkie rodziny są takie same 

Rozwód w rodzinie lub otoczeniu może być też pretekstem do podjęcia rozmów o różnorodności. Pomocna w tym temacie będzie książka Pięknie się różnimy, która pokazuje, że rodziny, tak jak osoby, nie muszą być identyczne: „Różnorodność podsuwa nam nowe pomysły, otwiera oczy na inne sposoby egzystencji i pomaga zrozumieć innych ludzi”. To pozycja dla starszych przedszkolaków i dzieci z początkowych klas szkoły podstawowej. 

Dzieci i rozwód to temat delikatny, ale dzięki pomocnym książkom, uważności i rozmowom, można go wspólnie oswoić. Pamiętaj też, że ważny jest czas, cierpliwości oraz wspierający ludzie wokół. Niech rozwód nie będzie końcem świata…i rodziny!  

Źródła: 

Magdalena Śniegulska, Rozwód – 10 przykazań dla rodziców

What Are the Effects of Divorce on Children?

Standardy pomocy dziecku w sytuacji rozstania rodziców. Poradnik dla rodziców i profesjonalistów